8. Een instelling in zijn geheel kopieren.
Inmiddels is er sprake van een heel bouwwerk ontstaan van op elkaar betrokken mensen. Wanneer een geslaagde organisatie zich heeft ontwikkeld tot een redelijk duidelijk omschreven instelling, kan die formule in zijn geheel worden toegepast door buitenstaanders op nog weer heel andere terreinen. Gebeurt dat op verschillende plaatsen een aantal malen, dan wordt het een soort heel algemeen model dat wel wordt aangeduid met het woord institutie.
Enkele voorbeelden van een doorontwikkelde instelling die men als institutie heeft gekopieert op geheel nieuwe terreinen. De organisatie van de bemanning die gegroeid is in de scheepvaart, blijkt een goed vertrekpunt voor de luchtvaart. Een handelsorganisatie die de mogelijkheid geeft aan derden een aandeel nemen in het handelsverkeer, heeft een formule ontwikkeld die de mijnbouw en industrie graag hebben overgenomen. Het soort boodschappers dat is aangesteld om als diplomaat een vorst of staat dienen, kan elders in dienst treden als lobyist in de industrie of bankwereld wanneer ook daar afstemming met publieke belangen gewenst is.
Weer treedt daardoor een bevreemdend effect op. De instelling of de institutie kan invloed gaan uitoefenen op het oorspronkelijke samenwerkingsverband of de organisatie waar ze ooit ontwikkeld werd. Die organisatie kan onder druk komen te staan van de verder ontwikkelde formule om veranderingen in bestaande afspraken aan te brengen. Politieke partijen die hun oorsprong vonden in stands-organisaties, volksbewegingen, vakbewegingen of religieuze organisaties ontwikkelen zich ??? Familie-onderneming die naar de beurs gaat waardoor korte termijn overwegingen gaan domineren,
Hier laat zich de verandering van verticale arbeidsorganisatie - die stratificatie veranderingen - goed in uitwerken. Laten zien hoe zich een bovenlaag in de samenleving ontwikkeld. Door welke processen. De vraag is nog of het een aparte kwestie is of het effect binnen de strukturele etappe van het institutionaliseren. Of moet je eerst vertrouwd zijn met inter-institutionele afstemming? Eigenlijk is het een stratificatie-proces dat niet op een etappe is vast te pinnen. // Jawel uitgewerkt in Notities bij verticale beroepsdifferentiatie Zie ook een notitie over macht
Laten we even terugkijken naar hoe de samenwerking begon. Er viel winst te behalen door horizontale en vervolgens verticale arbeidsdifferentiatie. Wat gegroeid is middels afspraken is doorontwikkeld in steeds meer algemene regelingen, vastgelegd in rol-systemen en verheven tot algemene manier van de dingen aanpakken, Over een langere tijd gezien hebben vele kleine organisaties indringend op elkaar ingewerkt . Vooral wanneer er nieuwe manieren om dingen te bereiken worden bedacht veranderd er veel is het spectrum van de beroepen die aan de basis van de rol-sets liggen. Grootschalig industrialiseren tast de ambachtelijke infrastructuur aan want vraagt nieuwe technische beroepen met een nieuwe scholing-infrastructuur, en heel veel "kantoor"; ontwerpers, ingenieurs, procesbeheerders, inkopers en beheerders van de financiele voorwaarden. Dan gaat op de duur wringen met de praktijk van het aansturen. Maar de verticale beroepsdifferentiatie: het geheel van rollen van hen die regelingen treffen, afspraken bijstellen, aan nieuwe omstandigheden aanpassen. is inmiddels een geheel eigen leven gaan leiden om aan de steeds groter noodzaak rekening te houden met en het hoofd te bieden aan heel veel andere eisen van buitenaf uit de omgeving. Het is allang geen organisatie-differentiatie meer, maar er heeft zich een maatschappelijke stratificatie vastgezet. Afhankelijk van het historische context spreken we over die gelaagdheid als standen, klassen, maatschappelijke lagen, inkomensklassen, maar ook een eenpartij samenleving kan de bevoegdheid tot proces-sturen beperken tot partij leden en verfijning van de verticale differentiatie binnen de partij regelen. De stratificatie van een zich ontwikkelende samenleving kan nooit anders dan tijdelijk zijn maar dan wel op een heel lange tijdschaal omdat de verandering zich in zo zoveel verschillende etappes afspeelt.